Αναθεώρηση του άρθρου 103: Στο στόχαστρο η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων

Μητσοτάκης, αντιπολίτευση και ένα Σύνταγμα που δεν σηκώνει… ευκολίες

Το άρθρο 103 του Συντάγματος αποτελεί διαχρονικά ένα από τα πιο «ευαίσθητα» σημεία του θεσμικού πλαισίου του ελληνικού κράτους. Η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων, που κατοχυρώνεται συνταγματικά, διασφαλίζει —θεωρητικά— την ανεξαρτησία και τη συνέχεια της Δημόσιας Διοίκησης. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, και ιδιαίτερα επί κυβέρνησης Κυριάκου Μητσοτάκη, το θέμα έχει επανέλθει στο προσκήνιο, όχι πλέον ως ταμπού, αλλά ως πιθανός στόχος συνταγματικής αναθεώρησης.

Τι προβλέπει το άρθρο 103

Το άρθρο 103 του Συντάγματος ορίζει, μεταξύ άλλων:

• Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι στην υπηρεσία του κράτους και όχι της εκάστοτε κυβέρνησης.

• Όσοι διορίζονται σε οργανικές θέσεις του Δημοσίου καθίστανται μόνιμοι.

• Η μονιμότητα αίρεται μόνο με δικαστική απόφαση ή με κατάργηση της οργανικής θέσης.

Με άλλα λόγια, ο υπάλληλος του Δημοσίου που τοποθετείται σε οργανική θέση έχει θεσμική κατοχύρωση απόλυσης μόνο κατόπιν πολύ αυστηρών διαδικασιών. Αυτό είναι που ορισμένοι αποκαλούν «θωράκιση», και άλλοι «ακαμψία».

Η θέση Μητσοτάκη: Αξιολόγηση και ευελιξία

Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης δεν έχει κρύψει τη φιλοδοξία του να «σπάσει τα ταμπού» του Δημοσίου. Ήδη από τη θητεία του ως Υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης (2013-2015), προώθησε αξιολογήσεις, κινητικότητα και μείωση προσωπικού. Ως Πρωθυπουργός πλέον, η στρατηγική του είναι πιο ώριμη: ψηφιοποίηση, στοχοθεσία, και σταδιακή αποδυνάμωση της μονιμότητας μέσω πρακτικών μεθόδων, χωρίς να συγκρουστεί ευθέως με το Σύνταγμα — τουλάχιστον μέχρι τώρα.

Ενδεικτικές δηλώσεις:

«Η μονιμότητα δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για αδράνεια. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να προστατεύεται ο ανεπαρκής, στο όνομα ενός συνταγματικού κεκτημένου.»

«Θα πρέπει να δούμε ξανά τι σημαίνει Δημόσιο για τις ανάγκες του 21ου αιώνα. Όχι ένα κλειστό σύστημα, αλλά μια ευέλικτη και δίκαιη διοίκηση.»

Ο Μητσοτάκης είχε αποφύγει να μιλήσει ανοιχτά για κατάργηση της μονιμότητας, όμως στελέχη του περιβάλλοντός του δεν έκρυβαν ότι η αναθεώρηση του άρθρου 103 είναι στρατηγικός στόχος, είτε για την παρούσα είτε για επόμενη συνταγματική διαδικασία. Μιλώντας ωστόσο ο πρωθυπουργός στο ΣΚΑΪ, το είπε ανοιχτά: «Η ΝΔ θα εισηγηθεί την αναθεώρηση του άρθρου 103 για την μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων»

Η στάση της αντιπολίτευσης: Απόλυτη άρνηση

Στον αντίποδα, όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης —με μικρές διαβαθμίσεις— απορρίπτουν κάθε συζήτηση περί άρσης της μονιμότητας.

ΣΥΡΙΖΑ:

Ο ΣΥΡΙΖΑ χαρακτηρίζει κάθε τέτοια πρόθεση ως «εργαλείο απολύσεων και εκδικητικής διοίκησης», θυμίζοντας την περίοδο της διαθεσιμότητας και των απολύσεων επί κυβέρνησης Σαμαρά, με Υπουργό τον Μητσοτάκη.

«Ο κ. Μητσοτάκης θέλει ένα Δημόσιο κομματικό, ευάλωτο και πειθαρχημένο στον εκάστοτε υπουργό.»

ΠΑΣΟΚ:

Το ΠΑΣΟΚ δεν στηρίζει την κατάργηση της μονιμότητας, αλλά επιμένει σε ενίσχυση της αξιολόγησης και αναβάθμιση της διοικητικής κουλτούρας. Παράλληλα, τονίζει ότι η αναθεώρηση του άρθρου 103 θα άνοιγε επικίνδυνες πόρτες για πολιτικοποίηση του κρατικού μηχανισμού.

ΚΚΕ – Ελληνική Λύση – Νίκη:

Τα κόμματα αυτά απορρίπτουν συνολικά κάθε σκέψη παρέμβασης στη μονιμότητα, μιλώντας για «ξεπούλημα του Δημοσίου» και «εργοδοτικό αυταρχισμό».

Τι σημαίνει συνταγματική αναθεώρηση

Για να αλλάξει το άρθρο 103 απαιτείται:

1. Απόφαση της παρούσας Βουλής με 151 ψήφους (απλή πλειοψηφία).

2. Κατόπιν, η επόμενη Βουλή, που προκύπτει από εθνικές εκλογές, πρέπει να επικυρώσει την αλλαγή με 180 ψήφους (αυξημένη πλειοψηφία).

Η επόμενη ευκαιρία για συνταγματική αναθεώρηση θα είναι μετά τις επόμενες εθνικές εκλογές. Η Νέα Δημοκρατία, εφόσον παραμείνει ισχυρή, ενδέχεται να το επαναφέρει επίσημα στην ατζέντα.

Αντιδράσεις

Εάν τεθεί επίσημα θέμα αναθεώρησης του άρθρου 103, οι αντιδράσεις αναμένονται έντονες:

• Η ΑΔΕΔΥ και τα συνδικάτα έχουν δηλώσει ότι θα αντιδράσουν με απεργίες και κινητοποιήσεις.

• Η κοινωνία είναι διχασμένη: δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι 40–45% των πολιτών ζητούν «λιγότερη μονιμότητα», αλλά 50% φοβούνται «απόλυση και κομματισμό».

• Το πολιτικό κόστος για τη ΝΔ θα είναι υπολογίσιμο, ιδίως εάν η συζήτηση ξεκινήσει προεκλογικά.

Εν κατακλείδι, το άρθρο 103 είναι το θεμέλιο μιας διοίκησης που οφείλει να είναι ανεξάρτητη, αλλά όχι ανεξέλεγκτη. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επιχειρεί να το μεταρρυθμίσει —έμμεσα προς το παρόν— με όχημα την αξιολόγηση, την τεχνολογία και την κινητικότητα.

Η πλήρης αναθεώρησή του, ωστόσο, θα σηματοδοτήσει μια πολιτική και κοινωνική σύγκρουση με απρόβλεπτες συνέπειες. Θα είναι μια επιλογή ρήξης ή ένα βήμα εκσυγχρονισμού; Αυτό μένει να το κρίνει η επόμενη εκλογική αναμέτρηση — και η Ιστορία.