Dossier – ΘΕΜΑ: Ο «σκιώδης στόλος» της Μόσχας – Πώς η Ρωσία παρακάμπτει τις κυρώσεις με δεξαμενόπλοια-φαντάσματα
By Ο «σκιώδης στόλος» της Μόσχας: Το μυστικό όπλο της Ρωσίας απέναντι στις κυρώσεις
Από το 2022 και μετά, με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και την επιβολή αυστηρών δυτικών κυρώσεων, η Μόσχα αναγκάστηκε να αναζητήσει εναλλακτικούς τρόπους για να διατηρήσει την κρίσιμη ροή εσόδων από τις εξαγωγές πετρελαίου. Έτσι δημιουργήθηκε αυτό που αποκαλείται σήμερα «σκιώδης στόλος» – ένα δίκτυο πλοίων-φαντασμάτων, ανώνυμων ιδιοκτησιών και μυστικών μεταφορών, σχεδιασμένο για να λειτουργεί εκτός του ελεγχόμενου ναυτιλιακού συστήματος της Δύσης.
Τι είναι ο σκιώδης στόλος;
Ο σκιώδης στόλος (ή shadow fleet) είναι μια ομάδα πλοίων – κυρίως παλαιών δεξαμενόπλοιων – τα οποία μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο σε χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και η Τουρκία, παρακάμπτοντας τις κυρώσεις της ΕΕ, των ΗΠΑ και των G7. Αυτά τα πλοία λειτουργούν κάτω από το ραντάρ: αλλάζουν συχνά σημαία, όνομα, και πολλές φορές απενεργοποιούν τα συστήματα εντοπισμού (AIS) ώστε να μην είναι ορατά.
Πώς λειτουργεί ο σκιώδης στόλος
- Αλλαγές σημαίας και εταιρειών: Τα πλοία καταγράφονται σε χώρες με «σημαία ευκολίας» όπως τα Νησιά Μάρσαλ, ο Παναμάς ή η Λιβερία. Οι ιδιοκτήτες είναι συχνά άγνωστοι ή κρυμμένοι πίσω από offshore εταιρείες.
- Ship-to-ship μεταφορές: Το πετρέλαιο μεταφέρεται στη θάλασσα από πλοίο σε πλοίο (π.χ. ανοιχτά της Καλαμάτας ή της Μαλαισίας), ώστε να «χαθεί» η προέλευση του φορτίου.
- Ανασφάλιστα ή υποασφαλισμένα πλοία: Χωρίς ασφαλιστική κάλυψη από δυτικές εταιρείες, πολλά πλοία του σκιώδους στόλου είναι δυνητικά επικίνδυνα για ατυχήματα και περιβαλλοντικές καταστροφές.
Γιατί είναι σημαντικός ο σκιώδης στόλος;
Ο σκιώδης στόλος αποτελεί κρίσιμο εργαλείο γεωπολιτικής και οικονομικής επιβίωσης για τη Ρωσία. Παρά τις κυρώσεις, το ρωσικό πετρέλαιο συνεχίζει να ρέει, ενισχύοντας τα κρατικά έσοδα και επιτρέποντας στο Κρεμλίνο να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία. Παράλληλα, δημιουργούνται σοβαρές ανησυχίες για τη ναυτική ασφάλεια, τη διαφάνεια στο παγκόσμιο εμπόριο και τον κίνδυνο πετρελαιοκηλίδων.
Παγκόσμια αντίδραση και έλεγχος
Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας (IMO) και κρατικοί φορείς όπως το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, παρακολουθούν πλέον πιο στενά τη δραστηριότητα τέτοιων πλοίων. Παρά τις προσπάθειες, η παγκόσμια επιβολή κυρώσεων παραμένει δύσκολη, καθώς η Ρωσία χρησιμοποιεί ένα ευρύ δίκτυο χωρών και μεσαζόντων.
Εν κατακλείδι, ο «σκιώδης στόλος» της Μόσχας είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς η γεωπολιτική πίεση οδηγεί σε παράλληλες οικονομίες και παγκόσμια παιχνίδια σκιών. Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι κυρώσεις δεν συνοδεύονται από καθολική εφαρμογή, τέτοια φαινόμενα θα γίνονται ολοένα και πιο συχνά.